کشور های عرب را کسانی همچون دومینویی تصور میکنند که با فرو افتادن یکی، دیگری نیز پس از اندک زمانی فرو می افتد. این دیدگاه فروکاهانه شاید چندان دقیق نباشد لیکن بحران اخیر حکایت از آن دارد که طرح خاور میانه بزرگ که پیشتر در دوران نو محافظه کاران طراحی شده بود، در دوران اوباما همچنان بر روی میز است. چند سالی است که نواهایی در رسانه های غربی در مورد خفقان عمومی در مصر و مساله جانشینی حسنی مبارک بگوش میرسد.
انقلاب یاس در تونس بیش از آنکه ناشی از فقر و خفقان باشد ناشی از بالا رفتن سطح توقعات و آگاهی عمومی بود چنانکه به گواه آمار تونس به لحاظ فاکتورهای جمعیتی همچون سطح تحصیلات، ضریب نفوذ اینترنت، نرخ بیکاری و غیره بهترین شاخص ها را دست کم در شمال افریقا داراست. مصر نیز در طول این سالها ثبات و پیشرفت سنگین اما مداوم را تجربه کرده است، این واقعیات را از خلال گرد و غبار احساسات و هیجانات انقلابی امروز باید تشخیص داد.
گمان غالب صاحبنظران آشنا به تاریخ و مسائل امروز در خاور میانه تا چندی پیش بر این بود که بدلایلی چند در مورد مصر، غرب جانب احتیاط را نگاه خواهد داشت. مصر بزرگترین کشور عربی است و در نقطه اتصال دو قاره آسیا و افریقا بر روی کانال فوق استراتژیک سوئز نشسته است. همچنین در همسایگی نزدیک با یکی از کانون های بحران در دنیا یعنی اسرائیل و فلسطین واقع شده است از سویی میتوان گفت که تقریبا تمامی نحله های فکری در جهان عرب اعم از حرکتهای شعبی و ناسیونالیزم عربی و جنبشهای اسلامیی چون اخوان المسلمین همگی زمانی از مصر برخاسته اند.
زمانیکه انور سادات در نبرد یوم کیپور(رمضان) اسرائیل را تا مرز شکست پیش برد اسرائیل و غرب به این درک مشترک رسیدند که ادامه حیات اسرائیل بدون صلحی پایدار با مصر یا بسیار دشوار است و یا عملا ممکن نیست. در این زمان بود که کمپ دیوید شکل گرفت و امروز مصر تنها کشور عربی هم مرز با اسرائیل است که سرزمینی در اشغال اسرائیل ندارد.
امروز نیز دو گونه مصر امنیت اسرائیل را تضمین میکند: مصر با ثبات، مصر ضعیف.
اسرائیل مصر با ثبات را نزدیک 35 سال است که تجربه کرده است و در این مدت روز بروز تقویت شده است، مذاکرات صلح را به بن بست کشانده و در این میان گروههایی دیگر همچون حماس نیز سر بر آورده اند.
قضاوت از دید من که به اطلاعات طبقه بندی شده دسترسی ندارم دشوار است که آیا اسرائیل و همپیمانانش به این جمع بندی رسیده اند که مصر ضعیف در همسایگی اسرائیل سودمندتر از مصر اداره کننده است که اگر اینطور باشد با توجه به مساله مصر که همچون ایران صادر کننده حرکت به سایر کشورهاست، بن بست مذاکرات اسرائیل و دولت خودگردان فلسطینی، مساله عراق و ... میتوان حدس زد که خاور میانه آبستن بحرانهایی عظیم در آینده نه چندان دور خواهد بود.
مهره دومینوی مصر بسیار بزرگ است و بعید است که مهره دومینوی کوچک تونس ده میلیونی بتواند آنرا حرکت دهد همچنانکه بسیار بعید است که اسرائیل در این سکوت معنی دار در موضوع بحران مصر وضعیتی انفعالی داشته باشد و یا مصر ضعیف را ترجیح دهد و آینده امنیت خود را به البرادعی یا همفکرانش بسپارد و همینطور با توجه به ساختار قدرت در مصر و تسلط حسنی مبارک بر ارتش به عنوان یک فرد نظامی با ژنرالهای با سابقه وفادارش که در جنگ های چندگانه با اسرائیل شرکت داشته اند، در این بحران همچون تونس به بن علی پشت کنند و یا همچون ارتش ایران در بهمن 57 اعلام بی طرفی کنند.
2 comments:
من اگه سردبیر یه روزنامه ای نشریه ای بودم، حتماً این مطلب رو به عنوان سرمقاله در می آوردم. خیلی حال کردم. عنوانش هم اصل ژورنالیستیه.
اتفاقا بعدش دیدم چند جا از کلمه دومینو استفاده کرده بودند. نه اینکه توهم زده باشم که از اینجا آوردند. اما من هم از جایی کپی نکردم.
Post a Comment